Xơ gan là bệnh gan mạn tính tiến triển âm thầm với dấu hiệu ban đầu mờ nhạt. Khi chuyển sang giai đoạn mất bù, các triệu chứng rõ rệt như vàng da, chướng bụng, chảy máu sẽ xuất hiện. Việc nhận biết sớm, tuân thủ chế độ ăn và điều trị kịp thời bằng thuốc, hút dịch ổ bụng, hoặc ghép gan khi xơ gan giai đoạn cuối giúp cải thiện tiên lượng và chất lượng sống của người bệnh.
Xơ gan là gì?
Xơ gan được xác định như một quá trình xơ hóa lan tỏa và sự hình thành các khối tăng sinh (nodules) với cấu trúc bất thường. Đây được gọi là kết quả cuối cùng của quá trình tăng sinh xơ xuất hiện cùng với các tổn thương gan mạn tính.
Xơ gan được chia làm 2 loại:
- Xơ gan còn bù: Triệu chứng lâm sàng không nhiều do người bệnh thường vẫn làm việc được. Các triệu chứng điển hình như: mệt mỏi, giảm cân, chán ăn, đau hạ sườn phải. Có thể có vàng da hoặc sạm da, giãn mao mạch dưới da, gan có thể to, mật độ chắc hoặc cứng, bờ sắc, lách mập mé bờ sườn.
- Xơ gan mất bù: khi mô xơ chiếm ưu thế, gan mất khả năng bù trừ; xuất hiện các biến chứng như: Xuất huyết dưới da, chảy máu mũi, chảy máu chân răng. Vàng da từ nhẹ đến nặng. Phù 2 chi: phù mềm, ấn lõm. Cổ trướng có thể có từ mức độ vừa đến rất to, gan có thể to hoặc teo. Gan nếu sờ thấy – mật độ cứng.
Nguyên nhân gây xơ gan
Các nguyên nhân phổ biến dẫn tới xơ gan bao gồm:
- Viêm gan virus B, C và D: làm tổn thương tế bào gan kéo dài, dẫn đến xơ hóa.
- Lạm dụng rượu bia lâu năm: chất độc từ rượu gây viêm và hoại tử tế bào gan, sau đó hình thành sẹo.
- Viêm gan do thoái hóa mỡ không do rượu: rối loạn chuyển hóa mỡ làm tổn thương gan, nếu kéo dài dễ dẫn đến xơ gan.
- Bệnh di truyền và rối loạn chuyển hóa: như bệnh Wilson (tích tụ đồng), hemochromatosis (tích tụ sắt), thiếu hụt α1-antitrypsin, viêm gan tự miễn
- Bệnh lý đường mật mạn tính: viêm đường mật xơ cứng nguyên phát, xơ gan ứ mật nguyên phát làm tổn thương tế bào gan, xơ gan bẩm sinh, bệnh mạch máu
- Yếu tố khác: tiếp xúc lâu ngày với thuốc độc, hóa chất, thuốc giảm đau liều cao kéo dài, nhiễm độc thuốc…
Triệu chứng xơ gan
Ở giai đoạn đầu, dấu hiệu xơ gan thường rất mờ nhạt hoặc không có gì đặc biệt. Khi bệnh tiến triển, nhiều biểu hiện xơ gan sẽ xuất hiện. Dưới đây là bảng tổng hợp các triệu chứng xơ gan thường gặp:
Triệu chứng sớm
- Mệt mỏi, uể oải, thiếu sức lực
- Ăn uống kém, chán ăn, buồn nôn
- Sụt cân không rõ nguyên do
- Đau âm ỉ vùng hạ sườn phải hoặc mạn sườn phải đôi khi
- Ngứa da, nổi ban hoặc giãn các mao mạch dưới da (sao mạch)
Triệu chứng ở giai đoạn mất bù và biến chứng
- Vàng da, vàng mắt: do bilirubin không được chuyển hoá và bài tiết
- Chướng bụng / cổ trướng: dịch tích tụ trong ổ bụng gây bụng to, khó thở
- Phù và cổ trướng do giảm albumin máu và tăng áp lực tĩnh mạch cửa
- Chảy vỡ máu đường tiêu hóa (nôn ra máu, đi đại tiện phân đen hoặc có lẫn máu) do giãn tĩnh mạch thực quản và tĩnh mạch dạ dày.
- Bệnh não gan: rối loạn tri giác, lẫn lộn, hôn mê do tích tụ độc tố (như ammonia) không được gan lọc.
- Hội chứng gan – thận (HRS): giảm lượng nước tiểu, suy thận do tuần hoàn thận bị ảnh hưởng.
- Rối loạn huyết học & đông máu: dễ chảy máu, bầm tím, kéo dài thời gian đông máu và số lượng tiểu cầu giảm
- Ung thư gan: người bị xơ gan có nguy cơ cao tiến triển thành ung thư gan nếu không kiểm soát tốt.
Trung tâm Tiêu hóa - BVĐK Hồng Ngọc ứng dụng công nghệ y học tiên tiến hàng đầu trong chẩn đoán & điều trị bệnh gan:
- Xét nghiệm công nghệ GLP 4.0 Hoa Kỳ, đánh giá đúng men gan, theo dõi sát sao tải lượng vi rút viêm gan B, C
- Siêu âm đàn hồi mô AI Mỹ, tự động đo đạc tổn thương, tính chính xác cao tương đương sinh thiết
- Hệ thống chẩn đoán hình ảnh tân tiến: máy chụp CT Revolution EVO và máy MRI Signa Prime đầu tiên tại Đông Nam Á, hệ thống xét nghiệm Abbott (Hoa Kỳ), Dàn máy nội soi NBI Olympus CV190 (Nhật Bản)
Liên hệ hotline để được tư vấn miễn phí: 0911 908 856
Biến chứng xơ gan
Một khi xơ gan đã mất bù, người bệnh rất dễ gặp các biến chứng nghiêm trọng:
- Chảy máu do tăng áp lực tĩnh mạch cửa: thường gặp nhất là do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản, tĩnh mạch phình vị gây nôn ra máu đỏ tươi, hoặc đi ngoài phân đen. Đây là một biến chứng nặng, có tỷ lệ tử vong cao.
- Bệnh lý não gan: do tình trạng thay đổi chức năng thần kinh ở người xơ gan. Đây cũng là biến chứng nặng ảnh hưởng đến chất lượng sống cũng như khả năng sống thêm của người bệnh.
- Cổ trướng: sự xuất hiện dịch trong ổ bụng được coi là một biến chứng thể hiện một bước ngoặt cho biết tiên lượng không tốt.
- Hội chứng gan thận: là tình trạng suy thận xuất hiện ở bệnh nhân xơ gan có cổ trướng.
- Hạ natri máu: xảy ra ở 20–30% bệnh nhân xơ gan và được xác định khi nồng độ natri máu < 130 mEq/l.
- Hội chứng gan phổi: thiếu máu ở động mạch và giãn các mạch máu bên trong phổi gây shunt.
Có thể bạn quan tâm:
- 5 loại bệnh gan, nguyên nhân và phương pháp điều trị
- Gan nằm ở vị trí nào? Cấu tạo và chức năng của gan bạn cần biết
- Suy giảm chức năng gan nên ăn gì? Kiêng gì? Thực phẩm bổ gan
Chẩn đoán xơ gan
Để chẩn đoán xơ gan chính xác, bác sĩ thường kết hợp khám lâm sàng với nhiều xét nghiệm và phương tiện chẩn đoán hình ảnh.
Các bước chẩn đoán xơ gan gồm:
Khám lâm sàng
Quan sát da (vàng da, sao mạch), bụng chướng, gan lách to, bàn tay son, các vết bầm dễ xuất hiện.
Siêu âm gan
- Gan to và sáng, cường độ siêu âm bị giảm theo độ sâu.
- Bờ gan không đều do có nhân xơ trên mặt gan, bờ gợn.
- Gan teo nhỏ, khó nhìn thấy mặt gan do âm cản.
- Có dịch cổ trướng.
- Lách có thể to
- Tĩnh mạch cửa giãn rộng đường kính > 1,2 cm.
Soi ổ bụng
Quan sát mặt gan:
- Mặt gan mất tính chất nhẵn bóng, nhạt màu, sần sùi, nhiều nhân nhỏ to xen lẫn.
- Màu sắc thay đổi từ đỏ nhạt đến vàng nhạt.
- Bờ gan mấp mô.
Nội soi thực quản dạ dày
- Giãn tĩnh mạch thực quản từ độ I đến độ III.
- Giãn tĩnh mạch phình vị
Xét nghiệm vi thể
Hội nghị Quốc tế về gan tại Lahabana 1956 đưa ra tiêu chuẩn mô bệnh học. Gồm 5 điểm:
- Tổn thương tế bào gan: thoái hóa hạt và hoại tử.
- Xơ tăng sinh lan tỏa.
- Tái tạo tế bào gan thành hạt.
- Tổ chức liên kết lan tỏa toàn gan.
- Đảo lộn cấu trúc tiểu thùy gan.
Với người bệnh xơ gan, việc thăm khám sức khỏe định kỳ thường xuyên và nghiêm túc tuân trị theo phác đồ của bác sĩ chuyên khoa là rất quan trọng để làm giảm mức độ nghiêm trọng của các biến chứng, nâng cao chất lượng sống.
Tại BVĐK Hồng Ngọc quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, có thế mạnh về chẩn đoán và điều trị các bệnh lý về gan, xác định nhanh chóng mức độ xơ gan và cách điều trị xơ gan: TS.BSCKII Đặng Thị Kim Oanh – chuyên gia Gan Mật đầu ngành, hơn 40 năm kinh nghiệm tại BV Bạch Mai; THS.BS Lê Thị Vân Anh – hơn 30 năm kinh nghiệm tại Trung tâm Tiêu hóa – Gan Mật BV Bạch Mai, PGS.TS.BS Nguyễn Cảnh Bình - hơn 40 năm kinh nghiệm - Nguyên trưởng khoa tiêu hóa BV TWQĐ 108; thế mạnh điều trị bệnh lý gan - mật …
Liên hệ hotline để đặt lịch khám xơ gan cùng chuyên gia BVĐK Hồng Ngọc: 0911 908 856
Cách điều trị xơ gan
Điều trị bệnh nhân xơ gan cần tránh các yếu tố gây hại cho gan như: rượu, một số thuốc và hóa chất độc hại cho gan. Duy trì và bồi dưỡng chức năng gan.
Chế độ nghỉ ngơi, ăn uống
- Trong giai đoạn xơ gan tiến triển: cần nghỉ ngơi tuyệt đối để giảm sự đòi hỏi của cơ thể với các hoạt động của chức năng gan
- Chế độ ăn: cần ăn nhiều chất đạm, nhiều hoa quả tươi để cung cấp vitamin, đảm bảo cung cấp 2500 - 3000 calo/ ngày, chỉ nên hạn chế chất đạm khi có dấu hiệu não gan ( tiền hôn mê gan), nên hạn chế thức ăn mỡ khi có hiện tượng đi ngoài ra mỡ.
- Tuyệt đối không uống rượu bia.
Thuốc điều trị xơ gan (hỗ trợ và kiểm soát biến chứng)
- Thuốc làm cải thiện chuyển hóa tế bào gan: Glucose bằng đường uống hoặc tiêm truyền; vitamin nhóm B C, acid folic, acid lipoic; các thuốc làm tăng chuyển hóa mật: dạng viên cao, nước sắc astiso
- Truyền khối hồng cầu, tiểu cầu, khi có thiếu máu, tiểu cầu giảm nhiều kèm theo chảy máu hoặc làm thủ thuật
- Thuốc kháng sinh đường ruột (nếu có xuất huyết tiêu hóa thụt tháo phân, thuốc làm giảm lên men của vi khuẩn ruột)
- Các thuốc hỗ trợ gan (theo chỉ định chuyên khoa)
Điều trị cổ trướng
- Chỉ chọc tháo cổ trướng khi quá căng to, mỗi lần chọc có thể từ 1 - 3 lít, không nên chọc tháo khi đang có xuất huyết tiêu hóa, nhiễm khuẩn nặng
- Dùng thuốc lợi tiểu: Aldacton, Spironolacton
Chế độ ăn cho người xơ gan
Dinh dưỡng hợp lý hỗ trợ quá trình điều trị và giảm áp lực lên gan. Người bệnh xơ gan dễ bị thiếu dinh dưỡng và mất cơ nên duy trì lượng năng lượng và protein đầy đủ giúp bảo tồn cơ và sức khỏe tổng thể.
Việc xây dựng chế độ ăn cho người xơ gan là rất quan trọng trong quản lý bệnh, cần một số nguyên tắc:
- Ăn đa dạng và cân bằng các nhóm dinh dưỡng: đạm, tinh bột, chất béo lành mạnh
- Giảm muối (natri): giúp hạn chế tích dịch, phù, cổ trướng — lượng muối nên < 2,5 g/ngày
- Phân bổ bữa ăn nhỏ, ăn nhiều bữa trong ngày để giảm gánh nặng lên gan và đường tiêu hóa
- Ưu tiên đạm dễ hấp thu từ nguồn thực vật, cá, trứng, thịt trắng (nếu không có chống chỉ định)
- Hạn chế thực phẩm giàu chất béo bão hòa, thức ăn chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn
- Hạn chế hoặc tuyệt đối không dùng rượu bia, chất kích thích
- Uống đủ nước nếu không có phù nặng hoặc bị hạn chế dịch
- Theo dõi dinh dưỡng thường xuyên, bổ sung vi chất nếu cần (nhưng theo chỉ định bác sĩ)
Các câu hỏi thường gặp về bệnh xơ gan
Khi nào cần hút dịch ổ bụng (hút dịch xơ gan)?
Khi người bệnh bị cổ trướng nhiều gây khó thở, đau bụng hoặc khi thuốc lợi tiểu và chế độ ăn giảm muối không còn hiệu quả. Ngoài ra, hút dịch còn giúp xét nghiệm loại trừ nhiễm trùng.
Xơ gan khi nào cần ghép gan?
Khi gan mất chức năng nghiêm trọng, xuất hiện biến chứng nặng không đáp ứng điều trị nội khoa và người bệnh đủ điều kiện sức khỏe, có nguồn gan hiến phù hợp.
Xơ gan có chữa được không?
Xơ gan giai đoạn sớm có thể được kiểm soát và cải thiện nếu điều trị đúng cách, loại bỏ nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, ở giai đoạn nặng, tổn thương gan thường không thể hồi phục hoàn toàn.
Xơ gan có lây không?
Bản thân xơ gan không lây, nhưng một số nguyên nhân gây xơ gan như viêm gan B hoặc C có thể lây qua máu, quan hệ tình dục hoặc từ mẹ sang con.
Người bị xơ gan có nên dùng thực phẩm chức năng bổ gan không?
Không nên tự ý dùng. Nhiều loại thực phẩm chức năng có thể gây hại cho gan hoặc tương tác với thuốc điều trị. Người bệnh nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm nào
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý cũng như kê đơn thuốc hiệu quả tốt nhất.
Trung tâm Tiêu hóa – Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc
1. Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc Phúc Trường Minh – Số 8 Châu Văn Liêm, Từ Liêm, Hà Nội
2. Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc – 55 Yên Ninh, Ba Đình, Hà Nội
3. Phòng khám Hồng Ngọc Tasco Long Biên – Tầng 3, tòa B, Tasco Megamall, 07- 09 Nguyễn Văn Linh, Việt Hưng , Hà Nội
Hotline: 0911 908 856 – 0932 232 016
Email: trungtamtieuhoa@hongngochospital.vn
Cập nhật nhiều thông tin hữu ích và chương trình Ưu đãi tại:
