Chi tiết bài tư vấn

Còn ống động mạch là một trong những dị tật bẩm sinh phổ biến ở trẻ sơ sinh khiến dòng máu chảy bất thường gây áp lực lên tim và phổi. Bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng tới sự phát triển và sức khỏe lâu dài của trẻ.

Còn ống động mạch là gì?

Còn ống động mạch (PDA) là dị tật tim bẩm sinh xảy ra khi mạch nối giữa động mạch chủ và động mạch phổi không đóng lại sau khi trẻ ra đời, khiến máu dồn nhiều vào phổi và làm trẻ sớm đối mặt nguy cơ suy tim. Đây là tình trạng nguy hiểm gây nên tổn thương vĩnh viễn ở các cơ quan, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống lâu dài ở trẻ.

Còn ống động mạch gây hại đến trẻ sơ sinh

Ống động mạch là cấu trúc mạch máu bình thường trong hệ tuần hoàn giúp máu tránh đi qua phổi vì phổi chưa hoạt động ở giai đoạn bào thai. Sau khi trẻ chào đời và hít thở, ồng động mạch sẽ tự đóng lại để đảm bảo máu đi đúng hướng, ngăn ngừa tăng áp lực cho phổi và các buồng tim.

Nếu ống động mạch không đóng, máu từ động mạch chủ sẽ chảy ngược tới động mạch phổi, khiến tim phải co bóp nhiều hơn, làm tăng gánh nặng cho tim và phổi. Lâu dần, áp lực phổi tăng cao dẫn đến biến chứng suy tim, phì đại tim trái, tăng áp động mạch phổi, chậm phát triển ở trẻ nhỏ.

Ở những trẻ còn ống động mạch nhỏ, thường không xuất hiện triệu chứng nổi trội. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn tiềm ẩn khả năng mắc bệnh viêm nội tâm mạc nhiễm trùng - do các tổn thương ở mô nội mạc của ống động mạch và các van tim nên dễ bị nấm, vi khuẩn xâm nhập.

Nguyên nhân gây bệnh còn ống động mạch

Chưa có nguyên nhân cụ thể giải thích căn nguyên của bệnh còn ống động mạch. Tuy nhiên, bệnh lý này có thể xảy đến do các nguyên nhân sinh lý như:

• Phản ứng oxy kém sau khi sinh
• Nồng độ Prostaglandin (PGE2) giảm
• Ngoài ra, nguy cơ mắc còn ống động mạch ở trẻ cao hơn khi có yếu tố nguy cơ như:
• Sinh non: do hệ thống tim mạch chưa phát triển đầy đủ.
• Di truyền: ở gia đình có người mắc bệnh tim bẩm sinh, hội chứng Down,…
• Nhiễm trùng trong thai kì: do ảnh hưởng từ người mẹ mắc bệnh rubella (sởi Đức) khi mang thai.
• Nguy cơ mắc cao hơn ở bé gái
• Yếu tố môi trường: trẻ sinh ra ở vùng cao, khu vực có độ cao địa lý lớn so với mực nước biển.

Triệu chứng bệnh còn ống động mạch

Tùy thuộc vào kích thước của khiếm khuyết ống động mạch, hoặc thời gian thai kì mà triệu chứng còn ống động mạch khác nhau. Tình trạng có thể không có biểu hiện, hoặc biểu hiện không rõ ràng nên rất khó phát hiện cho đến khi trẻ trưởng thành. Ngược lại, nếu tình trạng còn ống động mạch nghiêm trọng thì có thể gây suy tim khi trẻ mới vài tuần tuổi.

Các triệu chứng còn ống động mạch như sau:

• Nhịp tim nhanh, mạch ngoại biên nảy mạnh.
• Dễ mệt mỏi
• Ăn kém, tăng trưởng kém, tăng cân chậm
• Dễ đổ mồ hôi khi khóc hoặc khi ăn
• Nhịp thở nhanh, dai dắng, hoặc khó thở

Hình ảnh so sánh giữa trái tim bình thường và trái tim còn ống động mạch

Chẩn đoán bệnh còn ống động mạch

Người bệnh cần thực hiện khám lâm sàng, siêu âm tim và một vài phương pháp cận lâm sàng khác để chẩn đoán được bệnh còn ống động mạch. Khi có nghi ngờ mắc, người bệnh cần thực hiện một số bước kiểm tra như sau:

• Khám cận lâm sàng: khám, nghe tim, quan sát độ nảy của mạch ngoại biên và các dấu hiệu khác.
• Siêu âm tim: quan sát dòng máu chảy ra từ ống động mạch chủ để đánh giá bệnh và mức độ ảnh hưởng đến tim, phổi.
• Điện tâm đồ: kiểm tra hoạt động điện của tim để đánh giá khuyết tật tim hoặc các vấn đề về nhịp tim.
• Chụp X-quang lồng ngực: hỗ trợ phát hiện các dấu hiệu gián tiếp như tăng tưới máu phổi, quai động mạch phổi nổi, bóng tim to.

Còn ống động mạch có nguy hiểm không?

Bệnh còn ống động mạch có thể nguy hiểm với những trường hợp ống hở lớn hoặc không được điều trị kịp thời. Mức độ nguy hiểm của bệnh còn phụ thuộc vào kích thước ống động mạch lớn hay nhỏ, cụ thể như sau:

• Ống động mạch nhỏ: ít gây ra biến chứng.
• Ống động mạch lớn: có nguy cơ khởi phát biến chứng nghiêm trọng cao như suy tim, nhiễm trùng tim, tăng áp động mạch phổi,…

Ngoài ra, bệnh còn ống động mạch còn có các rủi ro như: làm chậm lớn, chậm phát triển ở trẻ nhỏ; gây vỡ ống động mạch hoặc phồng lóc động mạch phổi (hiếm gặp). Nguy cơ khởi phát rủi ro và biến chứng cũng cao hơn ở trẻ sinh non.

Còn ống động mạch có thể làm tăng áp lực phổi cố định dai dẳng và khó cải thiện

Điều trị bệnh còn ống động mạch

Tùy thuộc vào kích thước ống động mạch, tình trạng sức khỏe và độ tuổi mà có phương pháp điều trị còn ống động mạch khác nhau. Trong đó có 3 phương pháp như sau:

• Điều trị nội khoa
• Can thiệp bít ống động mạch
• Phẫu thuật

Điều trị nội khoa

Phương pháp điều trị nội khoa (điều trị thuốc) được áp dụng trong nhiều trường hợp, đặc biệt là với trẻ sinh non. Khi trẻ ra đời sớm, ống động mạch có thể vẫn còn mở do thiếu hụt các chất trung gian sinh học giúp co thắt mạch nên cần kích thích ống động mạch đóng lại tự nhiên bằng thuốc. Thay vì chỉ định can thiệp, phẫu thuật, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc như:

• Nhóm thuốc chống viêm không steroid (NSAID): có tác dụng ức chế tổng hợp prostaglandin (chất giữ động mạch mở) để hỗ trợ lỗ thông tự đóng lại.
• Paracetamol: sử dụng trong trường hợp trẻ không đáp ứng với NSAID, hoặc khi có chống chỉ định (như suy thận, xuất huyết tiêu hóa).

Điều trị nội khoa có tỉ lệ thành công trong 60–80% trường hợp ở trẻ sinh non. Tuy nhiên, phương pháp này không hiệu quả với trẻ đủ tháng hoặc người lớn.

Can thiệp bít ống động mạch

Bít ống động mạch qua da (hay còn gọi là can thiệp còn ống động mạch qua da) là phương pháp điều trị ít xâm lấn cho đa số trường hợp bị dị tật tim bẩm sinh còn ống động mạch (PDA). Thủ thuật sử dụng ống thông đưa tới vị trí ống động mạch bị hở, đưa dụng cụ bít chuyên dụng (dù) để đóng kín ống động mạch, giúp chặn dòng máu bất thường giữa động mạch chủ và động mạch phổi.

Đây là phương pháp điều trị còn ống động mạch phổ biến với trẻ sinh đủ tháng, trẻ lớn và người trưởng thành có kích thước hở động mạch vừa hoặc nhỏ. Ngoài ra, phương pháp cũng được chỉ định với trường hợp bệnh nhân bị khó thở, chậm tăng cân, hoặc xuất hiện biến chứng tim mạch, có kích thước ống động mạch đủ lớn để gây triệu chứng, biến chứng.

Can thiệp bít ống động mạch qua da thực hiện thường quy tại BVĐK Hồng Ngọc

Phẫu thuật

Trong trường hợp thuốc không có hiệu quả và tình trạng của người bệnh không phù hợp với thủ thuật bít ống động mạch, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phẫu thuật để thắt ống động mạch bằng chỉ khâu hoặc kẹp. Đây là phương pháp có hiệu quả triệt để và có thể áp dụng cho mọi tình trạng còn ống động mạch. Tuy nhiên, phương pháp có thể để lại sẹo do xâm lấn nhiều, mất nhiều thời gian hồi phục và có nguy cơ nhiễm trùng, tổn thương hoặc biến chứng sau mổ khá cao.

Phương pháp phẫu thuật còn ống động mạch được chỉ định khi:

• Trẻ sơ sinh nhỏ tuổi, có cân nặng dưới 5 kg.
• Không phù hợp với chỉ định bít ống động mạch qua da: kích thước ống động mạch lớn, có hình dạng bất thường hoặc nằm tại vị trí không phù hợp để đặt dụng cụ bít.
• Bệnh nhân có chống chỉ định với thủ thuật qua ống thông.
• Trường hợp cần cấp cứu khi có biến chứng nặng: ví dụ như trường hợp bệnh nhân bị suy tim, không đáp ứng điều trị nội khoa.

Cách phòng ngừa bệnh còn ống động mạch

Không có cách phòng ngừa đặc hiệu được khuyến cáo dành cho còn ống động mạch. Tuy nhiên, một thai kỳ khỏe mạnh có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh lý này. Dưới đây là một số biện pháp giúp duy trì thai kỳ khỏe mạnh:

• Chăm sóc sức khỏe thai phụ trong suốt thai kỳ bằng cách giữ tâm lý thoải mái, giảm căng thẳng và tham khảo ý kiến bác sĩ về những loại thuốc đang sử dụng.
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, không quên bổ sung đủ axit folic cho thai kỳ.
• Tập thể dục nhẹ nhàng thường xuyên.
• Không uống rượu bia, không dùng chất kích thích và tránh xa khói thuốc lá.
• Tiêm chủng đầy đủ các loại vắc - xin theo khuyến nghị để đảm bảo an toàn.
• Khám thai định kỳ.
• Kiểm soát chỉ số đường huyết trong suốt thai kỳ
• Chế độ chăm sóc xuyên suốt thai kỳ giúp giảm nguy cơ mắc còn ống động mạch

Còn ống động mạch tuy là một bệnh lý bẩm sinh nhưng hoàn toàn có thể phát hiện sớm và điều trị hiệu quả. Do vậy, cần thăm khám, siêu âm tim định kỳ trong suốt thai kì để có phương án điều trị kịp thời, giúp trẻ có cơ hội phát triển bình thường.

Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.

Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác.

Còn ống động mạch là một trong những dị tật bẩm sinh phổ biến ở trẻ sơ sinh khiến dòng máu chảy bất thường gây áp lực lên tim và phổi. Bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng tới sự phát triển và sức khỏe lâu dài của trẻ.

Còn ống động mạch là gì?

Còn ống động mạch (PDA) là dị tật tim bẩm sinh xảy ra khi mạch nối giữa động mạch chủ và động mạch phổi không đóng lại sau khi trẻ ra đời, khiến máu dồn nhiều vào phổi và làm trẻ sớm đối mặt nguy cơ suy tim. Đây là tình trạng nguy hiểm gây nên tổn thương vĩnh viễn ở các cơ quan, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống lâu dài ở trẻ.

Còn ống động mạch gây hại đến trẻ sơ sinh

Ống động mạch là cấu trúc mạch máu bình thường trong hệ tuần hoàn giúp máu tránh đi qua phổi vì phổi chưa hoạt động ở giai đoạn bào thai. Sau khi trẻ chào đời và hít thở, ồng động mạch sẽ tự đóng lại để đảm bảo máu đi đúng hướng, ngăn ngừa tăng áp lực cho phổi và các buồng tim.

Nếu ống động mạch không đóng, máu từ động mạch chủ sẽ chảy ngược tới động mạch phổi, khiến tim phải co bóp nhiều hơn, làm tăng gánh nặng cho tim và phổi. Lâu dần, áp lực phổi tăng cao dẫn đến biến chứng suy tim, phì đại tim trái, tăng áp động mạch phổi, chậm phát triển ở trẻ nhỏ.

Ở những trẻ còn ống động mạch nhỏ, thường không xuất hiện triệu chứng nổi trội. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn tiềm ẩn khả năng mắc bệnh viêm nội tâm mạc nhiễm trùng - do các tổn thương ở mô nội mạc của ống động mạch và các van tim nên dễ bị nấm, vi khuẩn xâm nhập.

Nguyên nhân gây bệnh còn ống động mạch

Chưa có nguyên nhân cụ thể giải thích căn nguyên của bệnh còn ống động mạch. Tuy nhiên, bệnh lý này có thể xảy đến do các nguyên nhân sinh lý như:

• Phản ứng oxy kém sau khi sinh
• Nồng độ Prostaglandin (PGE2) giảm
• Ngoài ra, nguy cơ mắc còn ống động mạch ở trẻ cao hơn khi có yếu tố nguy cơ như:
• Sinh non: do hệ thống tim mạch chưa phát triển đầy đủ.
• Di truyền: ở gia đình có người mắc bệnh tim bẩm sinh, hội chứng Down,…
• Nhiễm trùng trong thai kì: do ảnh hưởng từ người mẹ mắc bệnh rubella (sởi Đức) khi mang thai.
• Nguy cơ mắc cao hơn ở bé gái
• Yếu tố môi trường: trẻ sinh ra ở vùng cao, khu vực có độ cao địa lý lớn so với mực nước biển.

Triệu chứng bệnh còn ống động mạch

Tùy thuộc vào kích thước của khiếm khuyết ống động mạch, hoặc thời gian thai kì mà triệu chứng còn ống động mạch khác nhau. Tình trạng có thể không có biểu hiện, hoặc biểu hiện không rõ ràng nên rất khó phát hiện cho đến khi trẻ trưởng thành. Ngược lại, nếu tình trạng còn ống động mạch nghiêm trọng thì có thể gây suy tim khi trẻ mới vài tuần tuổi.

Các triệu chứng còn ống động mạch như sau:

• Nhịp tim nhanh, mạch ngoại biên nảy mạnh.
• Dễ mệt mỏi
• Ăn kém, tăng trưởng kém, tăng cân chậm
• Dễ đổ mồ hôi khi khóc hoặc khi ăn
• Nhịp thở nhanh, dai dắng, hoặc khó thở

Hình ảnh so sánh giữa trái tim bình thường và trái tim còn ống động mạch

Chẩn đoán bệnh còn ống động mạch

Người bệnh cần thực hiện khám lâm sàng, siêu âm tim và một vài phương pháp cận lâm sàng khác để chẩn đoán được bệnh còn ống động mạch. Khi có nghi ngờ mắc, người bệnh cần thực hiện một số bước kiểm tra như sau:

• Khám cận lâm sàng: khám, nghe tim, quan sát độ nảy của mạch ngoại biên và các dấu hiệu khác.
• Siêu âm tim: quan sát dòng máu chảy ra từ ống động mạch chủ để đánh giá bệnh và mức độ ảnh hưởng đến tim, phổi.
• Điện tâm đồ: kiểm tra hoạt động điện của tim để đánh giá khuyết tật tim hoặc các vấn đề về nhịp tim.
• Chụp X-quang lồng ngực: hỗ trợ phát hiện các dấu hiệu gián tiếp như tăng tưới máu phổi, quai động mạch phổi nổi, bóng tim to.

Còn ống động mạch có nguy hiểm không?

Bệnh còn ống động mạch có thể nguy hiểm với những trường hợp ống hở lớn hoặc không được điều trị kịp thời. Mức độ nguy hiểm của bệnh còn phụ thuộc vào kích thước ống động mạch lớn hay nhỏ, cụ thể như sau:

• Ống động mạch nhỏ: ít gây ra biến chứng.
• Ống động mạch lớn: có nguy cơ khởi phát biến chứng nghiêm trọng cao như suy tim, nhiễm trùng tim, tăng áp động mạch phổi,…

Ngoài ra, bệnh còn ống động mạch còn có các rủi ro như: làm chậm lớn, chậm phát triển ở trẻ nhỏ; gây vỡ ống động mạch hoặc phồng lóc động mạch phổi (hiếm gặp). Nguy cơ khởi phát rủi ro và biến chứng cũng cao hơn ở trẻ sinh non.

Còn ống động mạch có thể làm tăng áp lực phổi cố định dai dẳng và khó cải thiện

Điều trị bệnh còn ống động mạch

Tùy thuộc vào kích thước ống động mạch, tình trạng sức khỏe và độ tuổi mà có phương pháp điều trị còn ống động mạch khác nhau. Trong đó có 3 phương pháp như sau:

• Điều trị nội khoa
• Can thiệp bít ống động mạch
• Phẫu thuật

Điều trị nội khoa

Phương pháp điều trị nội khoa (điều trị thuốc) được áp dụng trong nhiều trường hợp, đặc biệt là với trẻ sinh non. Khi trẻ ra đời sớm, ống động mạch có thể vẫn còn mở do thiếu hụt các chất trung gian sinh học giúp co thắt mạch nên cần kích thích ống động mạch đóng lại tự nhiên bằng thuốc. Thay vì chỉ định can thiệp, phẫu thuật, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc như:

• Nhóm thuốc chống viêm không steroid (NSAID): có tác dụng ức chế tổng hợp prostaglandin (chất giữ động mạch mở) để hỗ trợ lỗ thông tự đóng lại.
• Paracetamol: sử dụng trong trường hợp trẻ không đáp ứng với NSAID, hoặc khi có chống chỉ định (như suy thận, xuất huyết tiêu hóa).

Điều trị nội khoa có tỉ lệ thành công trong 60–80% trường hợp ở trẻ sinh non. Tuy nhiên, phương pháp này không hiệu quả với trẻ đủ tháng hoặc người lớn.

Can thiệp bít ống động mạch

Bít ống động mạch qua da (hay còn gọi là can thiệp còn ống động mạch qua da) là phương pháp điều trị ít xâm lấn cho đa số trường hợp bị dị tật tim bẩm sinh còn ống động mạch (PDA). Thủ thuật sử dụng ống thông đưa tới vị trí ống động mạch bị hở, đưa dụng cụ bít chuyên dụng (dù) để đóng kín ống động mạch, giúp chặn dòng máu bất thường giữa động mạch chủ và động mạch phổi.

Đây là phương pháp điều trị còn ống động mạch phổ biến với trẻ sinh đủ tháng, trẻ lớn và người trưởng thành có kích thước hở động mạch vừa hoặc nhỏ. Ngoài ra, phương pháp cũng được chỉ định với trường hợp bệnh nhân bị khó thở, chậm tăng cân, hoặc xuất hiện biến chứng tim mạch, có kích thước ống động mạch đủ lớn để gây triệu chứng, biến chứng.

Can thiệp bít ống động mạch qua da thực hiện thường quy tại BVĐK Hồng Ngọc

Phẫu thuật

Trong trường hợp thuốc không có hiệu quả và tình trạng của người bệnh không phù hợp với thủ thuật bít ống động mạch, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phẫu thuật để thắt ống động mạch bằng chỉ khâu hoặc kẹp. Đây là phương pháp có hiệu quả triệt để và có thể áp dụng cho mọi tình trạng còn ống động mạch. Tuy nhiên, phương pháp có thể để lại sẹo do xâm lấn nhiều, mất nhiều thời gian hồi phục và có nguy cơ nhiễm trùng, tổn thương hoặc biến chứng sau mổ khá cao.

Phương pháp phẫu thuật còn ống động mạch được chỉ định khi:

• Trẻ sơ sinh nhỏ tuổi, có cân nặng dưới 5 kg.
• Không phù hợp với chỉ định bít ống động mạch qua da: kích thước ống động mạch lớn, có hình dạng bất thường hoặc nằm tại vị trí không phù hợp để đặt dụng cụ bít.
• Bệnh nhân có chống chỉ định với thủ thuật qua ống thông.
• Trường hợp cần cấp cứu khi có biến chứng nặng: ví dụ như trường hợp bệnh nhân bị suy tim, không đáp ứng điều trị nội khoa.

Cách phòng ngừa bệnh còn ống động mạch

Không có cách phòng ngừa đặc hiệu được khuyến cáo dành cho còn ống động mạch. Tuy nhiên, một thai kỳ khỏe mạnh có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh lý này. Dưới đây là một số biện pháp giúp duy trì thai kỳ khỏe mạnh:

• Chăm sóc sức khỏe thai phụ trong suốt thai kỳ bằng cách giữ tâm lý thoải mái, giảm căng thẳng và tham khảo ý kiến bác sĩ về những loại thuốc đang sử dụng.
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, không quên bổ sung đủ axit folic cho thai kỳ.
• Tập thể dục nhẹ nhàng thường xuyên.
• Không uống rượu bia, không dùng chất kích thích và tránh xa khói thuốc lá.
• Tiêm chủng đầy đủ các loại vắc - xin theo khuyến nghị để đảm bảo an toàn.
• Khám thai định kỳ.
• Kiểm soát chỉ số đường huyết trong suốt thai kỳ
• Chế độ chăm sóc xuyên suốt thai kỳ giúp giảm nguy cơ mắc còn ống động mạch

Còn ống động mạch tuy là một bệnh lý bẩm sinh nhưng hoàn toàn có thể phát hiện sớm và điều trị hiệu quả. Do vậy, cần thăm khám, siêu âm tim định kỳ trong suốt thai kì để có phương án điều trị kịp thời, giúp trẻ có cơ hội phát triển bình thường.

Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.

Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác.